وکالت یک عقد جایز است و به طور کلی با مرگ یا جنون هریک از طرفین آن، استعفای وکیل و یا عزل وکیل توسط موکل از بین خواهد رفت .همانطور که گفته شد یکی از مواردی که به عقد وکالت پایان میدهد، عزل وکیل توسط موکل است وماده ۶۷۹ قانون مدنی نیز در این مورد بیان می کند : ” موکل میتواند هر زمان که بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل یا عدم عزل وی در ضمن عقد شرط شده باشد ، دراین حالت موکل حق عزل وکیل و فسخ وکالت را نداردبنابراین وکالت بلاعزل، نوعی از وکالت است که ضمن عقد به صراحت قید شده است که موکل حق عزل وکیل را ندارد.
در این موارد امکان وجود دارد که وکیل مصلحت و منافع موکل را در نظر نگیرد و این امر باعث شود موکل دچار ضرر و زیان گردد و به دلیل بلاعزل بودن وکالت موکل نتواند اقدامی کند و به عقد وکالت پایان بخشد. به طور کلی باید گفت موکل که وکالت بلا عزل میدهد دیگر حق عزل وکیل و فسخ وکالت را ندارد.
اکثراً افراد هنگام معاملات ملکی و خرید و فروش خودرو، وکالت نامه بلاعزل تنظیم میکنند که خریدار پس از پرداخت کل مبلغ معامله با استفاده از آن وکالت نامه بتواند سایر مراحل اداری مربوط به انتقال را انجام دهد . که متاسفانه عموم این افراد از مزایا و معایب و مشکلات این نوع وکالت آگاهی لازم را ندارند و زمینه را برای وقوع کلاهبرداری ایجاد مینمایند.
کاربرد وکالت بلاعزل در کیش
- زمانی که پس از خرید و فروش اموال منقول و غیر منقول بنا به دلایلی نقل و انتقال نیاز به زمان طولانی مدت داشته باشد.
- در صورتیکه سند در دسترس نباشد و طرفین برای انعقاد عقد عجله داشته باشند.
- در صورت هزینه بر بودن نقل وانتقال و اینکه فروشنده این هزینه را متحمل نگردد.
نکته:
باید بدانیم که وکالت بلاعزل به معنای فروش مال نمی باشد و وکالت تنها نوعی اعطای نمایندگی است و به واسطه ی آن ، مال به نام شما نخواهد شد و شما مالک آن نمیشوید تا زمانیکه سند رسمی به نام شما منتقل گردد.
بنابراین صرف داشتن وکالت بلاعزل از کسی به منزله ی مالک بودن نیست مگر اینکه قبل از آن عقودی همچون بیع،صلح،هبه،میان افراد منعقد شده باشد که بار اثبات را بالا ببرد.
اگرچه اینکه شخصی از دیگری وکالت بلاعزل داشته باشد به این معنا نیست که موکل خودش نمیتواند شخصاً مورد وکالت را انجام دهد، بلکه موکل این حق را دارد که تمام اموری را که در آنها وکالت داده است خودش انجام دهد مگر اینکه در متن وکالت به صراحت حق هرگونه دخالت و اجرای امور از موکل سلب گردیده باشد.
به این امر توجه داشته باشید که اگر شما، ملکی را صرفاً از طریق وکالت بلاعزل خریداری کردید تا زمانی که سند رسمی به نامتان نشده صاحب آن ملک نخواهید بود و حتی در این شرایط فروشنده میتواند ملک مذکور را به دیگری بفروشد.
در وکالت بلاعزل بهتر است به این موارد توجه داشته باشیم:
اول اینکه: در امور کلی و وسیع مثل فروش تمام اموال و دارایی خود، وکالت بلاعزل ندهید و از این نوع وکالت صرفاً به صورت خاص و مقید به اموال مشخص استفاده کنید.
دوم انکه: شما میتوانید عدم امکان عزل وکیل را به مدت معین محدود نمایید که پس از پایان آن زمان موکل حق عزل وکیل را دارا باشد و یا اینکه اساساً برای عقد وکالت مدت تعیین نمایید که در این صورت پس از اتمام آن مدت ، عقد وکالت به صورت خود به خود منتفی میگردد.
نکته:وکالت بلاعزل نیز مانند وکالت ساده با فوت و جنون وکیل یا موکل از بین خواهد رفت.
طرق از بین رفتن وکالت بلاعزل:
- فوت هر یک از طرف
- جنون هر یک از طرفین وکالت
- انجام مضوع مورد وکالت توسط موکل
ماده ۶۷۹ قانون مدنی – موکل هروقت بخواهد می تواند وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل یا عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد
طبق ماده فوق عقد جایز وکالت بدو نحو آثار عقد لازم بر آن مترتب میشود :
الف – وکالت وکیل بصورت شرط ضمن عقد لازم قرار داده شود در این صورت عقد وکالت جزء عقد لازم شده واز آن کسب لزوم میکند ومادام که عقد اصلی باقی است شرط ضمن آنرا نمی توان برهم زد مانند وکالت مندرج در قراردادهای رهنی بانکها
ب – عقد وکالت مستقلاً واقع شده ولی عدم عزل وکیل در ضمن عقد لازم دیگری مانند بیع یا اجاره شرط شود در اینصورت نیز شرط عدم عزل جزء عقد لازم قرار میگیرد ولازم الاتباع خواهد بود
اما طرق انحلال اینگونه وکالت ها به استثناء (فوت یا جنون طرفین ،اقاله واستعفای وکیل ) بشرح زیراست :
فسخ یا انحلال عقد لازم که ضمن آن وکالت بلاعزل شده است
در اینصورت وکالت موضوع شق الف همراه باعقد منحل ومنتفی شده ونیازی به فسخ یا عزل وکیل نیست ولی در وکالت موضوع شق ب با انحلال عقد لازم ،فقط شرط ضمن آن باطل شده و عقد وکالت به طبیعت اصلی خود که عقدی است جایز برگشته و در این حالت موکل میتواند آنرا فسخ کند
۱-اثبات باطل بودن یا فساد شرط ضمن عقد، که دراین حالت نیز وکالت جایز شده وقابل فسخ از سوی موکل است
۲-از بین رفتن متعلق وکالت یا انجام عمل مورد وکالت توسط خود موکل طبق ماده ۶۸۳ قانون مدنی
اما انحلال عقد لازم یا شرط ضمن عقد چگونه است :
۱-اگر عقد لازم بین دونفر واقع شده و وکیل شخص ثالث باشد در صورت توافق طرفین میتوان عقد لازم را اقاله ویا شرط ضمن آن رااسقاط کرد در این حالت ،وکیل که شخص ثالث باشد قدرت ممانعت این امر را نخواهد داشت
۲-اگر وکیل طرف عقد لازم باشد ،موکل بناچار مجبور به اقامه دعوی از طریق مراجع قضائی خواهد بود که این رای در صورت صدور بنفع وی اعلامی بوده وطبق ماده ۴ قانون اجرای احکام مدنی نیازی به صدور اجرائیه ندارد و وظیفه دفترخانه دراین حالت فقط قید مراتب در ملاحظات سند طبق اعلام دادگاه خواهد بود وادامه طبق بند یک طرق انحلال
۳-عدم تحقق فسخ در وکالت بلاعزل وقتی است که شرط بصورت نتیجه قرارداده شود واگر شرط ضمن عقد بصورت شرط فعل باشد مانند اینکه شرط شود که موکل وکیل را عزل نکند ،دراینصورت بعزل از طرف موکل ،وکیل عزل شده ولی مشرط له(وکیل یا شخص ثالث ) میتواند از نظر تخلف شرط عقد لازم را فسخ کند.
درخصوص موارد ذکر شده در متن اسناد :
۱-اگر در متن سند قید نشود که شرط عدم عزل ضمن عقد لازمی شرط شده است (موکل حق عزل وکیل را ازخود سلب وساقط نمود) طبق ظاهر موضوع شرط ضمن عقد لازم نیست واگرچه بعضی از حقوقدانان به استناد اصل آزادی اراده وماده ۱۰ قانون مدنی این شرط را نیز لازم الوفاء میدانند اما این نظر در مراجع قضائی ورسمی وفقهی پذیرفته نشده است لذا این عزل وکیل از سوی موکل به عقیده اینجانب بدون مراجعه به مراجع قضائی امکان پذیر است ودر صورت اعتراض وکیل ،وی بایستی به مراجع قضائی مراجعه کرده وثابت کند این شرط ضمن عقد لازمی بوده است .
۲-اگر شرط عدم عزل محدود به مدت معینی شده باشد پس از اتمام مدت موکل حق عزل وکیل را خواهد داشت.
۳-اگر برای عقد وکالت مدت معین شده باشد به محض اتمام مدت مقرره ،عقدوکالت خود بخود منتفی میگردد.
۴-در خصوص ضم امین ، طبق مقررات وقواعد فقهی عقد وکالت ،وکیل خود امین موکل است لذا ضم ایمن معنی ندارد.
۵-در خصوص شرط عدم ضم وکیل یا شرط عدم انجام مورد وکالت توسط خود موکل دو نظر وجود دارد :
الف- عده ای این شروط را به استناد ماده ۹۵۹ قانون مدنی نافذنمی دانند ولی بعضی دیگر استدلال میکنند چون این شرط
، فقط سلب مورد خاصی از حقوق است شامل حکم ماده فوق نمی گردد وطرفین بر اساس اراده آزاد طرفین وماده ۱۰ قانون مدنی میتوانند این شرط را ضمن عقد لازمی منعقد نمایند.وبطورکلی به عقیده این عده هر حقی را که قابل انتقال یا اسقاط باشد میتوان حق تمتع یا اجراء آن را از خود سلب نمود.
در پایان راحت ترین طریق انتفای وکالت بلاعزل استفاده از ماده ۶۸۳ قانون مدنی است ودر صورت اعتراض وکیل ، بار اثبات موضوع از طریق مراجع قضائی به عهده وکیل خواهد بود
نکات وکالت بلاعزل در کیش
وکالت بلاعزل اگرچه وکالت ساده نیست و جزء وکالت غیر قابل فسخ و پایدار به شمار می‌رود؛ ولی مانند وکالت ساده با فوت یا جنون وکیل یا موکل از بین می‌رود.
وکالت بلاعزل صرفا به منزله نمایندگی از طرف موکل به وکیل در انجام مورد وکالت است و به معنای انتقال مورد وکالت نیست و هیچکس نمیتواند با وکالت بلاعزل ادعای مالکیت کند؛ مگر اینکه طبق قراردادی مثل بیع (قرارداد خرید و فروش) به وکیل منتقل شده باشد.
اگر موکل ضمن عقد، انجام وکالت را از خود سلب کرده باشد؛ در این صورت وی علاوه بر اینکه حق عزل وکیل را از خود سلب کرده، حق انجام دادن مورد وکالت را هم نخواهد داشت.
با اینکه وکالت بلاعزل در بیشتر موارد اهداف دو طرف قرارداد را تامین میکند و ویژگی هایی دارد؛ ولی گاهی با امضای یک وکالتنامه رسمی بلاعزل، افراد ناخواسته تمام دارایی و اموال خود را از دست می‌دهند.
بنابراین بهتر است در دادن وکالت بلاعزل به فرد یا افراد دقت شود؛ زیرا عده‌ای از طریق وکالت بلاعزل اقدام به کلاهبرداری میکنند.
