آیین رفتار حرفه ای وکلای مدافع
اخلاق مجموعه قواعدی است که رعایت آن ها برای نیکوکاری و رسیدن به کمال لازم است و قواعد آن میزان تشخیص نیکی و بدی است، بی آنکه نیازی به دخالت دولت باشد، انسان در وجدان خویش آن ها را محترم و اجباری می داند. در بیان کلی اخلاق حرفه ای عبارت است از مجموعه ای از کنش ها و واکنش های اخلاقی پذیرفته شده که از سوی سازمان ها یا مجامع حرفه ای مقررمی شود تا مطلوب ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خوددراجرای وظایف حرفه ای فراهم آورد.این اخلاق در برگیرنده مجموعه ای از احکام ارزشی،تکالیف رفتار و سلوک و دستورهایی برای اجرای آنهااست.نقش عرف(دارای دورکن مادی و معنوی)نیزبه عنوان قاعده الزام آور ملاک در اخلاق حرفه ای، دارای جایگاه مهمی در بررسی آن می باشد.
وکالت مسوولیتی مقدس و جایگاهی رفیع است که خداوند متعال خود را بدان وصف نموده است. در متون اسلامی وکالت از جایگاهی ویژه برخوردار است و وکیل را امین دانسته اند و چه صفتی بالاتر و والاتر از امانت تا وکیل را بتوان بدان ستود. حال که نیازهای اجتماعی حرفه وکالت دادگستری را ایجاد کرده، نباید این حرفه را تنها نیابت و نمایندگی ساده دانست زیرا وکالت، جایگاهی بی مانند در نظام دادگستری و ایجاد توازن در محاکم و نظارت برون سازمانی بر عملکرد مجریان قانون دارد و در واقع حرفهای عمومی است که در مقام اجرای اراده عمومی مسئولیتی گران به همراه دارد.
بنابراین، وکالت آداب رفتاری و اخلاقی بسیاری دارد که گاه در قوانین مورد توجه قانونگذار قرار گرفتهاست. اما بسیاری از این آداب بر هیچ ورقی نگاشته نشده است و وکیل تنها به حکم اخلاق و عرف حرفهای، خویش را به آن پایبند میبیند.
از سوی دیگر، اگر چه جوامع با نظامی مبتنی بر آراء مردم نظم و قانون یافته و همه ملتزم به رعایت و پاس داشت قانون هستند. اما در این میان بسیارند کسانی که به پشتوانه زر و زور، قانون و عدالت را بر نمیتابند و خود را فراتر از قانون می انگارند.
نقش و جایگاه وکالت در اینجا بیشتر نمود می یابد، زیرا وکیل دادگستری تنها با تکیه بر قانون و وجدان خویش، به مبارزه با این قانون بر می خیزد و مراجع قانونی را در این ستیز به یاری می طلبد و یاری می رساند. دشواری این مبارزه آنجا آشکار می شود که وکیل خود را جز به قانون و عدالت آن چنان که خود دریافته است، پای بند نمی بیند و گر چه در عرصه ستیز با قانون گریزان و ستمگران همراه و پشتیبان مجریان قانون است، اما هر گاه آنان را در این ستیز ناتوان یا مسامحه گر ببیند، در صیانت از قانون در مقابل آنان نیز ابایی ندارد.
بر اساس این رویکرد، وکالت قداستی بی مانند دارد که ناشی از جایگاه و نقش خطیر وکیل دادگستری در چرخه عدالت و صیانت از قانون، احیاء و احقاق حقوق ستمدیدگان و یاری رساندن به دادرسان در شناسایی حق از باطل و اجرای قانون است. بنابراین و بنا به اهمیت حرفه وکالت و نقش آن در نظام اجتماعی و حقوقی هر کشور، جهان امروز نیاز جامعه به حرفه وکالت را پذیرفته است و وجود و توانمندی وکلا در هر نظام و جامعه نشانهای روشن از تمدن، فرهنگ و مردم سالاری آن به شمار می آید.
بر همین اساس، دادگاه ها نیز نباید بهخاطر آن که وکیل، نمایندگی موکل خود را بر عهده دارد و در راستای رسیدن به حقوقش به وی یاری میرساند، نسبت به نقش او بی تفاوت باشند، یا او را طرف دعوا بهشمار آورند و حتی باید وکیل را همکار و یاور خود در راه احقاق حق و اجرای عدالت و قانون بدانند.
ضرورت تدوین
با مقدمه ای که گفته شد، دلایل و ضرورت هایی را برای تهیه و تدوین «آیین رفتار حرفه ای وکلای مدافع» می توان بر شمرد:نخست، آنکه زندگی اجتماعی آن زمان رنگ و بوی انسانی می یابد که قواعد اخلاقی آن را بههم پیوند دهد و در این صورت است که حیات اجتماعی برای انسان ها مطبوع و دلپذیر خواهد شد. اما چون در جوامع کنونی، گروه های حرفهای و تخصصی متعدد شکل گرفته اند که هر یک از آن ها طیف گسترده ای از وظایف اجتماعی و تخصصی و اعضاء بسیاری دارند که دارای فرهنگ ها، باورها و مذهبهای مختلف و نیز توانایی های علمی و حرفهای متفاوت هستند؛ از این رو، سنجش درستی یا نادرستی بسیاری از مسایل و رفتارهای اعضای آن ها، با معیارهای عمومی، بهگونه شایسته و دقیق امکان پذیر نیست و پیش بینی و تدوین اصول و معیارهای عینی، متناسب و ویژه هر حرفه با توجه به مقتضیات آن ضروری است.
چنین است که در هر صنف و حرفه ای، اخلاق حرفه ای وابسته به آن، تکالیفی را میان افراد آن برقرار می کند که از یک سو، گویای رابطه ای درست و مستحکم میان آنان و از سوی دیگر، پاسبان حیثیت و اعتبار آن حرفه و صنف است و تخلف از آنرا همواره سزاوار ملامت و چاره اندیشی دانسته اند.
- در این میان حرفه وکالت دادگستری از اهمیت شایانی برخوردار است و در راستای تنظیم روابط حرفه ای و اخلاقی میان وکلا با جامعه، کانون وکلا، نهادهای حکومتی و همکاران و در جهت اعتبار یافتن بیش از پیش این حرفه مهم و مؤثر تهیه و تدوین «آیین رفتار حرفهای وکلای مدافع» بهصورت واقع بینانه و مشروح برای جامعه حرفه ای وکالت، ضرورتی انکار ناپذیر است.
- سختترین دشمن وکالت را می توان بد عملی برخی از وکلای دادگستری دانست که اعمال آنان همواره به عنوان تیغی برنده در دست بد خواهان این حرفه مقدس قرار دارد و به بهانه آن که گاهی و برخی، بر خلاف اصول اخلاقی گام بر می دارند، جامعه وکالت را همواره مورد هجوم قرار می دهند. حال آن که متنی جامع که حقوق و تکالیف قانونی، عرفی و اخلاقی وکالت را گرد آورد، در دسترس نیست. آیین رفتار حرفه ای جبرانکننده بخشی از این نقص خواهد بود.
- از آنجا که وکیل در دفاع از قانون به جایگاه و مقام قانون شکن نمینگرد و بر این اساس، دشمنان وکالت در هر سنخ و صنفی مشاهده می شوند؛ تنها توانمندی، قاعدهمندی و استحکام روابط درون حرفه ای تضمینکننده بقاء و سلامت وکالت میباشد و این قواعد را جز خود وکلا نمی توانند به گونه ای تمام و درست، تشخیص و تدوین نمایند. بنابراین، نیاز به نظام نامهای جامع که قابل ارائه به عنوان پایه ای قابل اعتماد برای تصویب قوانین روز آمد و کارآ باشد، به شدت احساس میشود.
- میتوان قواعد اخلاق حرفهای را نوعاً هنجارهایی میان اخلاق محض و قانون دانست که هنجارهایی عملی هستند و تنها کسانی که به پشتوانه عرف و رویه حرفهای، توان تشخیص درست آن ها را دارند، خود وکلا هستند. بنابراین، تلاش در راستای تعریف هنجارهای اصیل وکالت ضروری می نماید تا وکلا و غیر وکلا ابزار و ضابطه ای برای سنجش رفتارهای درست از نادرست در دست داشته باشند و از طرح تفسیرهای ناروا و مغرضانه از جانب کسانی که صلاحیت یا حسننیت کافی در این زمینه ندارند، جلوگیریشود.
اهمیت و جایگاه وکالت در جزیره کیش
فن دفاع در دادگاه و دادگستری جزیره کیش
اصول حرفه ای در دادگاه های ایران
تعریف اخلاق حرفه ای وکیل خوب
ویژگی های وکیل دادگستری خوب و حرفه ای
آداب وکالت و رفتار یک وکیل حرفه ای
ویژگی های ظاهری و رفتاری یک وکیل خوب
حق داشتن وکیل در پرونده های حقوقی و کیفری
