اولین وکیل آقا و خانم در ایران۱۱ اسفند ۱۳۹۹

تاریخچه وکالت

تاریخ تمدن و سرنوشت تکامل اقوام و ملل نشان می دهد که مساعدت حقوقی به مردم و راهنمایی آن ها در این زمینه در مواردی که اختلافات مالی یا خانوادگی پیدا می نمودند و همچنین دفاع از آنها در مواردی که به نقض آداب و رسوم یا ارتکاب جرمی علیه اجتماع یا اشخاص متهم گردیده و تحت تعقیب قرار می گرفتند، هم زمان با داوری و قضا پا به عرصه وجود گذاشته است. این امر را برای اشخاص و به نام آنهایی که توانایی لازم را در این خصوص نداشتند، کسانی انجام می داده اند که از سُنن، عُرف ها و قوانین و احکام آگاهی لازم داشته اند.

سخن گویان قانون درایران باستان

تاریخ نشان می دهد که کار قضا و دفاع، خاصّه در ایران باستان دارای اهمیتی فراوان بوده و نیاز به تخصص داشته است. در آن دوران چون، رفته رفته سوابق قضایی زیاد شد و قوانین طول و تفصیل پیدا کرد، گروه خاصی به نام سخن گویانِ قانون، پیدا شدند که در کارهای قضایی، مردم با آنان مشورت می کردند و برای پیش بردن دعاوی خود از آنان کمک می گرفتند.

قبل از مشروطیت

در دوره استبداد، اشخاصی به نام وکیل در محاضر شرع یا دیوان خانه عدلیه، از حقوق متظلّمین دفاع می نمودند، ولی تابع اصول و مقرراتی نبودند.

اولین وکیل آقا و خانم در ایران

تاریخچه پیدایش وکیل در ایران به 111 سال قبل برمیگردد (پرونده دختران قوچان)،که در سال 1286 اولین دادگاه قانونی پس از مشروطه در ایران تشکیل شد و اولین وکیل در ایران پا به عرصه دادگاه گذاشت و از حق و قانون دفاع کرد.

در پرونده‌ی دختران قوچان، آصف الدوله حاکم خراسان متهم استکه به خاطر فشار آوردن بیش از حد به رعایا برای گرفتن مالیات،آنها مجبور به فروش دختران خود به ترکمن‌ها شد‌ه‌اند و سالار مفخم حاکم بجنورد متهم است که به ترکمانان اجازه داده در حدود قوچان بدون هیچ مانعی دست به غارت بزنند.پیگیری‌های مجلس نهایتا منجر به تشکیل دادگاهی شد که مجد الاسلام از آن به عنوان اولین دادگاه قانونی ایران یاد می‌کند.

و میرزا احمد خان حیدری به عنوان اولین وکیل در ایران در اولین دادگاه قانونی و رسمی در ایران حضور پیدا میکند.میرزا احمد خان حیدری به عنوان بهترین وکیل نیز یاد می کنند در اولین حرکت لایحه ی دفاعیه اش را برای آزادی دو متهم تنظیم و از اولین دادگاه قانونی و رسمی در ایران تقاضای لغو بازداشت غیرقانونی را می‌کند.

آشنایی با اولین وکلای زن در ایران

افراد بسیار کمی حتی در میان وکلا از این موضوع اطلاع دارند که اولین وکلای زن ایران چه کسانی بوده‌اند. خدیجه کشاورز، کاترین سعید خانیان و مهرانگیز منوچهریان سه وکیل زن ایرانی هستند که اگرچه از برخی جنبه‌های زندگیشان، اطلاعات اندکی در دست است اما بدون شک مسیر وکالت زنان در سال‌های بعد با تلاش، انگیزه و اراده آن‌ها هموار شده است؛ به نحوی که اکنون آمارها نشان می‌دهد از کل شرکت‌کنندگان در آزمون وکالت سال 85، حدود 41 درصد را خانم‌ها تشکیل می‌دهند.

اولین وکیل زن در تاریخ ایران

خدیجه کشاورز به لحاظ تقدم زمانی اولین وکیل زن ایران محسوب می‌شود که در 21 فروردین سال 1316 پروانه وکالت پایه دو دریافت کرد. گفته می‌شود هنگامی که وی درخواست پروانه وکالت داده بود یک عضو کانون وکلای آن دوره- که تحت نظارت دادگستری بود- اعتراض کرد که اگر قرار باشد زنی پروانه وکالت بگیرد من از ادامه شغل وکالت معذورم اما رییس هیات مدیره یعنی سیدهاشم وکیل پروانه وکالت خانم کشاورز را می‌پذیرد.

وی که گفته می‌شود فردی بسیار سخت کوش، محکم، بااراده و مصمم بوده و در همه امور با همسرش همکاری و همراهی نزدیک داشته، متولد سال 1283 در ناحیه سه حسن‌آباد است. او دکترای حقوق خود را از دانشکده تولوز گرفت و عنوان پایان‌نامه او “کار زنان و کودکان در امور کارگری در ایران” است.

کشاورز در سال 24 به دلیل این‌که نتوانسته بود در فاصله سال‌های 16تا 24 وکالت کند، درخواست تمدید پروانه پایه دو می‌دهد و در 9 مهرماه سال 25 تقاضای پروانه وکالت پایه یک می‌کند. وی در متن درخواست خود با توضیح این‌که ” یک بار در سال 1316 و پس از آن در سال 1324 تقاضای پروانه وکالت دادگستری کردم متاسفانه برخلاف قانون به اینجانب پروانه درجه دو وکالت دادگستری داده‌اند؛ اینک تقاضا دارم مقرر فرمایید که پروانه پایه یک که قانونا استحقاق آن را دارم صادرشود.” در پاسخ درخواست عنوان می‌شود که “چون دکتر در حقوق است و در تاریخ 25 تیرماه 25 دو سال سابقه وکالت او تکمیل می‌شود؛ بنابراین صدور پروانه مورد تقاضا بر طبق شق 3 ماده 3 قانون وکالت بلا مانع است” به این ترتیب در 25 مهر سال 25 با صدور پروانه پایه یک او موافقت می‌شود.

او با وجود موانع فرهنگی بسیار آن زمان به اشتغال به حرفه وکالت دادگستری اصرار می‌کند و در تحولات آن زمان نیز نقش داشته است؛ همسر وی فریدون کشاورز مدتی در کابینه قوام‌السلطنه وزیر فرهنگ بود که پس از ترور محمدرضا شاه از کشور متواری شد و کشاورز نیز همراه همسرش به کشورهایی مانند فرانسه، عراق، الجزایر و نهایتا سویس رفت. وی در دهه 60 در خارج از ایران درگذشت.

میمنت چوبک اولین قاضی ایرانی خانم

میمنت چوبک، فرزند عبدالخالق چوبک، زاده شده در بوشهر به تاریخ ۱۳۲۳ می باشند. بخشی از دوران تحصیل ابتدایی را در بوشهر و مابقی مقاطع را در مدرسه مهرآیین شیراز ادامه دادند.در سال ۱۳۴۲ دوران دبیرستان خود را در مدرسه ناموس شیراز با رتبه یک و ممتاز گذراندند و سپس وارد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شدند.در سال ۱۳۴۵ که حضور زنان در دوره های کارآموزی علمی قضایی ممکن نبود با محاورات و مکالمات وی و در نهایت موافقت وزیر دادگستری وقت امکان حضور برای زنان نیز به وجود آمد.

در سال ۱۳۴۶ کارشناسی قضایی گرفتند و یک سال بعد به همراه پنج نفر دیگر از خانم ها وارد کادر قضایی در دادگستری شدند و سوگند قضایی یاد کردند و در سال ۱۳۴۸ با کسب رتبه چهار از بین تمامی شرکت کنندگان، با احترام به قرآن و سوگند تحت عنوان نخستین قاضی زن در ایران شناخته شدند.در سال ۱۳۵۱ از دانشگاه شهید بهشتی تهران با نمایاندن رساله ” در امر قیمومیت” کارشناسی ارشد حقوق قضایی را کسب کرد.

پس از آن به تدریس در زمینه آیین دادرسی و کیفری، حقوقی و مدنی و حقوق اساسی در دادگستری و دانشکده اقتصاد و دارایی مشغول شد.همچنین او یکی از اعضای سخنران در تعداد زیادی از کنفرانس های حقوقی، علمی در داخل و خارج از ایران بود.

از دیگر نام های شغلی میمنت چوبک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اولین زن معاون اداره سرپرستی محجورین تهران

اولین زن بازپرس ( در تاریخ قضایی ایران )

مستشار اداره حقوقی قوه قضائیه، مستشار اداره حقوقی قوه قضاییه (مامور در شورای سرپرستی زندانها)

مشاور امور محجورین، مشاور دادگاه مدنی خاص (مامور در اداره سرپرستی و دریافت ابلاغ معاونت اداره سرپرستی)

مستشار اداره حقوقی قوه قضائیه، مشاور دیوان عدالت اداری (مامور در اداره حقوقی قوه قضائیه)

وکیل پایه یک دادگستری

دادیار دادسرای انتظامی کانون وکلای دادگستری مرکز

اولین وکیل آقا و خانم در ایران

تعریف وکیل در حقوق و انتخاب وکیل خوب

بررسی نقش وکیل خوب در پرونده های حقوقی و کیفری

ویژگی وکیل خوب و مناسب در جزیره کیش